 |
|
|
 |
 |
 |
 |
|
Çîrok: Kabîneya dawî ya li trênê.. |
|
 Dostoyevskî*Wergerandin: Mahîn Þêxanî.*
Her sal dê û bavê Martin ew bi trênê
dibirin ba dapîra wî da ku piþûdana havînê derbas bike. Paþê wî dihêlin û roja
din vedigerin.
:Vêca di salekê ji wan re got
Ez niha mezinim..?. îsal bi tena serê xwe ezê herim ba dapîra
xwe.
Dê û bav piþtî gengeþeke kurt li hev
kirin. Û va ye, di roja destnîþankirî de, li ser rawestgehê radiwestin û hin
fermanan jê re dubare dikin ... û ew xwe ufkufî dike ...
Min hezar carî ji we bihîstiye ..!.
berî ku trên biçe bi demekê :
Bavê wî nêzîkî wî bû û di guhê wî de piste girin, heke tû
bitirse an nexweþ bibe ev ji bo te ye." Wî tiþtek xiste bêrîka zarokê xwe"
.
|
|
Bixwîne... Çîrok |
|
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
|
|
Gotar: Eger Kafka nebûya…? |
 Tengezar MarînîMilena Jesenisska li dor berhemên Kafka weha dibêje: „Rast, tazî û bi êþ, tije tinazên hiþk û dîtina hestiyar a mirovekî, gerdû ewqas zelal dît, ku nekaribû xwe ragire û neçar ma dimire"Kafka di 3.7.1883an li Prag, ji bav û dêyeke cihû jidayîk bû. Wate ew endamê 2 mînoreteya bû, Cihû û elman. Ew zaroyê mezin yê malbatê bû. Bav û dêya wî demên dirêj li firoþgeha xwe dibuhurandin, wî û 3 xwiþk xwe bêhtir demên xwe li malê bi ser de dibirin. Bavê Kafka jî mirovekî cirnexweþ û hiþk bû, weha jî kartêkirineke neyênî li zaroyên xwe kir. Ev di nameya Kafka ji bavê wî re, diyar dibe, ka ew bavekî çendî despot û zulumkar bû. Bavê wî dixwest kurê wî di xwendinê de jêhatî be, lê di daxwazên xwe hiþk bû, lewra kêþe di navbera kur û bêv de peyde dibûn. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Lêkolîn: Rola kovara Ronahî di pêþketina çand û çapemeniya Kurdî d Xelek:15 Helbest di (Ronahî) de Hejmar(19.20.21.22.23.24 ) |
 Dr.Phil.Ebdilmecît ÞêxoEm kanin di hejmara (19) an de helbestên1- Cegerxwîn(1-Xanim tu dizanî.2-Dîlber .3-keç).2-Osman Sebrî(1-Berdiliya Mihokê) bixwînin. Helbesta (Xanim tu zanî) ji (16) du malikî pêk hatiye,emê tenê pênc rêzikên du malikî li jêr bi xwendevanan bidin nasîn. Xanim tu dizanî (…… Lingê te ji bo derd û birînê me re derman Zanim bi xwe Luqman Nafiz bi xwe destê xwe li ser canê me danî Derdê me nizanî Bawer bike ser ta bi piyan derd û birîn im Frehad û Þîrîn im Îro di evîna te de wekî Ristemê Zal im Çendan ko dinalim |
|
Bixwîne... Lêkolîn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Di bîranîna pakrewanbûna Diktor Ebdilrihman Qasimlo de |
 Hiþmend Sêxo*(Diktor Qasimlo mamosteyê gelê xwe) Diktor Ebdilrehman Qasimlo di sala (1930) de li bajarê Ormiyê li Kurdistana Îranê hatiye dunyayê , xwendina xwe ya seretayî û navîn li Ormiyê û Tehranê xwendiye , û piþtre di sala (1948an) de çûye bajarê Istenbûlê da ku xwendina xwe ya Zanîngehê tewaw bike , piþtre biryar stand ku xwendina xwe li Ewrupa tewaw bike. Dema ku ew li Istenbûlê wî nivîskar û rojnamevan "Mûse Enter" û xwendekarên kurd ên welatparêz naskirin , piþtre çû Ewrupa ji bo tewaw kirina xwendina xwe. Qasimlo li Firansa û piþtre li Tiþîkoslofakiya zanistên rêzanî û civakî xwend lê qet ji êþ û azara gelê xwe bidûr neket. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Lêkolîn: Rola kovara (Ronahî ) di bizav û pêþketina çapemeniya Kurdî de.. Xelek:13,(hej.26.27.28) |
|
Dr.Phil:Ebdilmecît Þêxo
(1-Eliyê bitenê (çîrokbêj),2-Kûsî û rovî(Hesen Þiyar),(hej.26).3-Rovî û gor(çîrokbêj),4-Ziyareta Melîkê Misirê (Smainê Serhedî),5-Mezinê êlê Elo bî, wê îþê êlê çilo bî(Ferhadê Xerzî)6-Bêbextî( Biþarê Segman) (hej.27). Hesen Þiyar di çîroka (kûsî û rovî )de bi kurtî weha dinivîse:Carekê Kûsî û roviyek bûne destbirayên hev,kûsî ji rovî pirsî,çend hunerên te hene? Rovî got:Hezar hene û rovî ji kûsî pirsî,lê li cem te çend hûner hene ? |
|
Bixwîne... Lêkolîn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: 50 Saliya Zinara Erebî û Dîwanxaneya Melayên Qamiþlo |
 Konê Reþ Qamiþlo bi veþartokan dagirtiye.. Gelek navdar û cegerdarên Kurd, Ereb, Siryan, Cihû û Ermen tê re derbas bûne û mora xwe li dîroka wê xistine. Kesî - wek ku pêdiviye - li dor wan ne nivîsandiye, di tariyê de mane û bûne ji veþartokên bajêrê Qamiþlo. Nivîsandina li dor bajarekî wek Qamiþlo jî, ne henek û tinaz in, ne yariyeke ku mirov sebra xwe pê bîne û çax û deme xwe pê re derbas bike. Nivîsandin berpirsyarî ye. Nivîsandin name ye. Nivîsandin ji îro û sibe re ye, nexasim ku nivîsandin, li dor bajarekî mîna Qamiþlo be. Ji ber ku hin caran ez li veþartokên Qamiþlo digerim, wan veþartokan ji zardevên pîrejin û kalemêran digirim.. Îro 24.6.2024, bi helkeftina ku 50 sal di ser Zinara Erebî re derbas dibe, bi min xweþ e we agahdarî Dîwanxaneya Melayan li Qamiþlo bikim. Ewa ku di salên 1973-1974an de li Qamiþlo çalak bû.. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Rola kovara (Ronahî) di çand û bizava çapemeniya Kurdî de Hejmarên(23,24,25) Xelek:12 |
 Dr.Phil.Ebdilmecît ÞêxoEm dikanin di hejmara (23) an de van çîrokên gelêrî bixwînin:1-Fenên dêw (çêrokbêj),2-Þeva gayê zer (Ebdilkerîm Mela Sadiq),3-Dayin(Biþarê Segman),4-Memê Alan,Mem û Zîn (Celadet Bedirxan),lê emê di vir de tenê li ser van du çîrokên duhatî rawestin:1-Fenê Dêw.2-Þeva gayê zer. Çîrokbêj di çîroka (fenên dêw) de dinivîse:Di demekê de;kurek mirovekî kor hebû,mirovê kor li parsê digeriya,rojekê ew ji gundan vedigeriya û ew li ser rê ve di newalekî de û li ber zinarekî rûniþt,lê di zinêr de derîk vebû, dêwekî serê xwe di deriyê re derxist û ji mêrik pirsî,tu li vir çi dikî ? |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Bîranînên Jineke Kurd |
|
 Ezîz XemcivînFewziya Qiço di temenê heftê saliya xwe de û di rewþewke valabûn û tenêtiya li havîbûnê hinek bîranînên xwe û serbûriyên demên corbicor nivîsandine, hem jî di pirtûkeka piçûk de belav kirine. Þad im, bi rastî jineka Kurd bi temen mezin dest bi nivîsandinê bike û pirtûkekê jî çap bike. Fewziya xan ew bîranîn li gora zanîna xwe bi hest û dilîniya dêyekê hûnandine. Fewziya bi þêweyê civatî axaftin li pey axaftinê rêz kiriye, dibe jî ezmûneya wê ya nivîsînê hêj nû ye, çendîn mirov di nivîsandinê de kûr biçe ewqasî dê karibe bêtir bide.. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Lêkolîn: Þiroveyeke kurt bo helbesta „Ez te dixwazim a Hilde Domîn. (Hîldê Domîn) |
|
 Tengezarê MarînîDi xwendina yekem ya vê helbestê de, rasterast peyv an têgeha AZADÎ li nav hiþê me dide. Dibe di van deman de û di dema ku azadî tête bisînorkirin, Azadî wek silogan tête bilindkirin. Her weha mîna helbesteke evînê diyar dibe, ji ber Hilde Domîn bi derbirîna hestên xwe bi þêweyekî vekirî naskirî ye. Azadî pir dergehên din ên þirovekirinê bo xwêner vedike. Hilde Domin bi xwe jî, helbestvaneke cihû bû û di dema Naziyan de, reviya û li komara Dimînîkan bi cih bû, û navê xwe Domîn ji wir jî wergirt. Hilde Domîn helbestvaneke di jiyana xwe de, ji bo hemî cureyên azadiyê xebat û têkoþîn kir. |
|
Bixwîne... Lêkolîn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Di 32 Saliya Rewþen Bedirxan de, Gotinek |
 Konê Reþ Îro (01.06.2024), 32 sal di ser Koçkirina Rewþen xanim Bedirxan re derbas dibe, bi min xweþ e ez van kar û xebatên wê bi we bidim naskirin: Mîrzade Rewþen Bedirxan wek rewþenbîreke Kurd a jin; ew yekemîn jina kurd e ku bi elfabeya Kurdî latînî nivîsandiye û alîkarî bi kurmamê xwe Mîr Celadet Bedirxan re kiriye.. Nexasim di kovara Hawar de. Hem jî bi navtêdan û dehifdana wê û Mîr Celadet, nivîskarên wek Cegerxwîn, Osman Sebrî, Qedrî Can hatine holê.. Di sala 1955an de bi Dr. Nûredîn Zaza, Osman Sebrî, Dr. Nûrî Dersimî, Hemîdê Hecî Derwêþ komeleyeke bi navê (Komela Vejandina Çanda Kurdî), li Þamî damezirandine.. Û ew yekemîn jina Kurd e di astê Kurdistanê û sirgûnê de, ku di sala 1955an de, rêveberiya dibistana (Leyla Elexyeliye), li Þamê kiriye.. Û yekemîn jina Kurd e ku di sala 1957an de, li paytexta Yûnan/ Atina Ala Kurdistanê a Rengîn di konferansa dijî imperialismê de bilind kiriye: |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Lêkolîn: Rola kovara Ronahî di çand û bizava çapemeniya Kurdî de (Xelek 11) (hejmarên 20.21.22) |
Dr.Phil.Ebdilmecît ÞêxoDi van hejmarên jorîn de;em dikanin van çîrokên gelêrî bixwînin:1-weyna rovî li rovî(çîrokbêj),2-jin û mêr û çîroka marekî Fêris(wergerandin ji Êngilîzî)(?),3-Conî û Cimêma(wergerandin ji Êngilîzî(?)4-Diz û dûvê kerê wergerandin ji Êngilîzî(?). 5-Fermana gur (Sibhiyê Diyabekirî)(hej.20). Em di hejmara (20 )ê de dixwazin tenê li ser du çîrokên gelêrî rawestin: Çêrokbêj di çêroka(weyna rovî li rovî) de weha dinivîse:Gundek xerap hebû;tê de dîkek û tajîk hebûn,carekê dîk çû ser dîwarekî û li wir bang da,lê roviyek nêzîkî wî jî hebû û ewî dengê dîk bihîst û bi dîkê re got:Muxtar! Were min qonax bike!Dîk ji rovî re got:Hema li piþt dîwêr gizîr heye,ewê te qonaxî bike,rovî kêf kir,ewî got:Belkî li piþt dîwêr mirîþk hene,lê ya rastîn li piþt dîwêr tajî razaye,gava rovî giha cem tajiyê,ewî dît ko melekmot li wir paldaye,rovî bazda û ew kete qulekê,ewî dît ku roviyek din di wê qolê de heye,lê roviyê ku di qolê de bi wî re got:Ha bira çi bêhnefiþk li te ketiye? |
|
Bixwîne... Lêkolîn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Berê pênûsê li xwediyê xwe ye! Zabêl ez Ermenî me! |
 Þêrîn EbdoRamanek di malzaroka romanekê de ducanî dibe, ji ducaniya xwe de êþ, talankirin, komkujî û bobalatên mezin dirêsîne wek teþiyekê giloka tunekirin û qirkirina miletê Ermenî li hev dipêçîne.. Li bin sîwana navûnîþana man û nemanê de zincîra janên Ermeniyan bi hev dikevin û zayîna “Zabêl ez Ermenî me!” bi pênûs û hizira nivîskarê hêja Ezîz Xemcivîn pîroz û îmze dibe.. Wek xwendevan piþtî ko min romana “Zabêl ez Ermenî me” xwend, ez dixwazim bibêjim: Ku nivîskar di berhema xwe de erkekî giran û mezin hildide ser milê xameya xwe ko tiþtên di romanê de hatine ziman bi pelgeh, pêzanîn û dîrok ve dewlemend be.. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Romana Zabêl Ez Ermenî Me! Li ser azar û êþê hatiye nivîsandin |
 Hesen MihemedYek ji romannivîsan dibêje: Romana ku nikaribe qorziyek tarî ji civakê , ji dîrokê, ji jiyanê rohnî bike ne Roman e. Bi rastî jî li teniþta afirandin û belavkirina spehîtiyê, yek jî erka nivîsandinê ye ku ronahiyê bide cihên tarî di jiyanê de. Duh min xwendina romana kek Ezîz Xemcivîn / Zabêl… ez Ermenî me/ bi dawî kir Roman li ser babeteke biêþ û kovan û Herweha bi zimanekî tijî êþ Hatiye nivîsandin Bi cih li ser qirkirina gelê Ermenî sal 1915 bi destên Osmaniyan, hatiye nivîsandin Azar û êș û wendabûn û þerpezebûn, ax û nalînên, tî û birçîbûn ku bi wê cînosaydê re rûdaye tîne ziman Hovîtiya mirovan li aliyekî herweha dilovaniya mirovan li aliyekî din. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Diyalog…alava birêvebirina hemerengiya civakê |
 Ebdilbaqî ElîPirjimarî ȗ hemerengî wek xemleke civakî çawa tê birêvebirin? Gelo ger ku cîhan birengekî tenê ba wê çawa bihate dîtin? Ger mirov bi yek regez ,yek reng ,yek ol ,ȗ yek ziman ba wê jiyan çawe birêve biçwane? Komelgeh ȗ civak lașekî mezin ,fereh ȗ têkele ,mirov ,teba ,balinde , ȗ her tiștê zindî ,xwedan can ȗ dijî bi du regezan ( nêr ȗ mê ) çêbȗne. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gotar: Ziman, ziman û ziman |
Tengezar MarînîTiþtek di zimên de heye, pir seyr e, ew jî eve: dema mirov li welatê xerîbiyê, rastî dengên zimanê xwe tê, yekser li dor xwe dinere û ber bi wî mirovî ve diçe. Mîna yekî pêbawer xwe nêzîkî xwedanê wî dengî dike. Ziman ji mejî û hiþ re girintir e ji giringiya roniyê û dîtbîniyê ji çev re. Zimanzanekî elman î bi navbang, Wilhelm von Humboldt (1768-1835) dibêje: "Welatê rastteqîne ziman e. Ew bêrîkirin diyar dike". Ziman, hem mal e, nasname ye, hebûn e û dil e. Em dinerin, êrîþa li dijî kurdan bi sivikatiya bi zimanê wan dest pê dike. Bizava zimanjibîrkirinê bi metodên zanistî û plankirî têne bi rê ve birin. |
|
Bixwîne... Gotar |
|
|
|
|
|
|
|
|
Îbrahîm Sadiq Malazada
Leyla Reþo
Ezîz Xemcivîn
Rêber Hebûn
Konê Reþ
Dildar Xemrevîn
Konê Reþ
Nûneratiya Yekîtiya Nivîskarên Kurdistana Sûriyê li Europayê bi hevkariya Komla Aso li bajarê Herne yê Almanyayê ahengeke taybet lidar xist ji bo rêzgirtin li çîrokên serkeftî di pêþbirka kurteçîroka kurdî.
D. Ebdulhekîm Beþar
Konê Reþ
Dr.Phil.Ebdilmecît Þêxo
Þiyar Silêman