Mislim Þêx Hesen Ew komarek xweser a welatê Azerbaycanê bû ku di destpêka serdema Lenîn de di 7 ê Tîrmeh 1923 an de hate damezrandin û di 8 ê Avdarê 1929 an de bi zordariyeke tirajdî bi dawî bû. Paytexta wê bajarê LAJخN bû, û tê de hin bajarên weke Kalbajar û Qubadlî, yên ku îro di nav xaknîgariya Nakorno Karabax de ne,û ji salê 1992 an ve tevlî welatê ermînya bûn û ji aliyê wî welatî ve ta îro birêvediçe.
Kurd % 72 ji nifûsa wê herêmê ne, lê destwerdana serokê
Soviyetê Yûsif Stalîn û domandina zordestiya Soviyetê li dijî
kêmneteweyên li Qafqaziyayê bû sedema kêmbûna Kurdan , bi riya
siyaseta Azerî Turkkirin û koçberkirina Sovyetî, ya ku Stalin diþopand.
Bi
hezaran Kurd ji Azerbaycan, Ermenistan û Gurcistanê koçî devera
Kazaxistan û Sîbîryayê kirin, bi sedam piþtgiriyê û li dijî êriþa
Nazî, lê mirina bêhemdî dîtin , û vê koçberiyê piraniya kêmneteweyên
piçûk ên li Qafqasyayê, ji اeçenistan, Abxaziya, Kurd û Dagestanî, di
navbera salên 1935-1944 an de. vegeriyane malên xwe, Lê jimara kurdên
vegeriyayî pir kêm bûn,.
Rewþa kurdan her çû kirêt û kambaxtir bû, û bi taybet ku siyaseta nejadperestiyê û Tirkkirina Azerkiyan re.
Piþtî
hilweþîna Yekîtiya Soviyetê û perçebûna komarên wê, Ermeniyan herêma
Nakorno Qarabax û deverên Kurdistanî yên li wê derê xistin bin kontrola
xwe, û Ermenî hewl dan ku Kurdan bi dest xwe bixin .
Lê piþtî
hilweþandina Soviyetê 1992 an de komara Kurdî ya LAJÎN di bin
serokatiya Wekîl Mostafayev de hate damezrandin, û ji ber nebûna
piþtgiriya giþtî ya Kurd dirêj dom nekir, ji ber ku ew berhemek ji
siyaseta Ermenî ya dijminahiya Azerbaycan bû, ji hêla Kurdên ku bi Azerî
re ol, çand û ax parve dikin hate red kirin, û serokê wê (Mostafayev)
wekî penaberê siyasî çû خtalya li heman salê û berî demekê li
paytexta Balçîka Piroksêl 19/ 4/ 2019 an çû ser dilovaniya xwedê .
