Mistefa OsoWergerandin: Ebdûlazîz QasimPirrengiya olî û fereneteweyî, rewþek xwezayî ye ku di piraniya civakên serdem yên welatên cîhanê de dihête dîtin, ji ber ku ti dewlet ji aliyê etnîkî yan jî hêla olî ve safî û petî nîne, Ev yek dibe bibe sedemek ji bo bihêzbûn û dewlemendiya dewletê û bibe sedema mezinbûn, pêþkeftin, xêr û xweþiya wê - wekî Amerîkayê û dewletên rojavayî yên Ewropa- yan jî bibe faktoriyeke lawazbûn û paþkeftina wê, û sedema peydabûna hevrikî û perçebûna wê- wekî dewletên Sovyeta berê, dewletên Balkanê û hin dewletên din di dehsalên dawiyê yên sedsala bîstan de û hejmarek dewletên Rojhilata Navîn, di nav de Sûriya niha jî - li gor siyaseta li hember wê tê pejirandin, û þêwekarên serederiya li gel û çareserkirina wê û sînorên hez û vîna ji bo pêkanîna pêkvejiyan û xweþbûnê di navbera van pêkhateyan û movikên tevna civakê de yên dewletê.
Pêkevjiyana di navbera pêkhateyên netewî û olî de, pêdivî bi gelek
hewildanên gerantor ji bo peydakirina jîngehek li ser bingeha têkilî û
lihevhatinê di navbêna wan de û bi pejirandin û qebûlkirina cudahiyan li
ser bingeha naskirina maf û erkan û rêzgirtina yekdu, bi dîtina xalên
hevbeþ di navbera hemû pêkhateyan de heye, herwisa pêdivî bi þikandina
zihniyet û hizra li ser bingeha pûçkirin, dûrxisin û bêparkirina ji maf û
derbirrîna ji xwe heye, tevî ku pêdivî bi boçûn û lêrînek zelal ji bo
îro û siberojê heye, bi asoyên mirovî li ser binemayên zagon û yasa û
peymanên navnetewî yên girêdayî mafên mirovan, di destûr û makezagona
dewletê de bi awayê ku parastin û pêkeftina wê misoger bike, hokar û
faktorên ewlehî, aramî û aþtiyê peyda bike. Ji ber girîngiya mijara
pirsgirêkên pêkvejiyanê di nav pêkhateyên cur bi cur û cuda de yên
civakên dewletên cîhanê û karvedanên wê yên rasterast li ser pirsgirêkên
aþtî û ewlehiya navnetewî, ku civaka navnetewî û Netewên Yekbûyî,
herdem xema vê yekê dixwin û li ser pêdagiriyê di gelek yasa, biryar û
belgeyên xwe de û herwisa di bîranîn û helkeftên xwe yên têkildar de
dikin, wekî: Roja Lêborîna Navnetewî, ku her sal dikeve di 16ê Çiriya
paþîn de, û Roja Navnetewî ya Pirrengiya Çandî ji bo Diyalog û
Pêþkeftinê, ku her sal dikeve 21ê Gulanê de. Li Sûriyê, ku welatekî
naskirî ye bi zehfî û pirrengiya xwe ya netewî, olî, mezhebî ve..., ku
pêkvejiyan di navbera pêkhateyên wê de rastî gelek destdirêjî û
xirabiyan hatiye, û herweha rastî gelek derbên bi êþ hatiye, ku têde
stûn û bingehên wê ji hêla hemû hukûmetên deshilatdar hatine hejandin,
ji ber polîtîkayên wan yên nijadperestî û kiryarên tundutijiyê,
tepeserî, paþguhxistin, înkar, dûrxistin û perawîzkirinê..., pêþîgirtina
li xwederbirîn û bêparkirina ji mafan. Piþtî hilatina þoreþa Sûrî di
adar 2011 de, û peydabûna komên çete yên Îslamî yên tundrê, ku siyaset û
kiryarên wan di vî warî de ji siyaset û kiryarên wan ji aliyê
nîjadperestiyê, olperestî û tawanbariyê ve ji kiryarên hemû hukûmetên
Sûrî yên ku deshilatdarî heta niha xirabtirin, ... ku bandorên xirabtir
xistin li ser mijarên pêkvejiyîna civakî di navbera pêkhateyên wê de,
heta radeyekê ku zengilê metirsiyê li ser encamên pir xirab li ser
mijarên ewlehî, aramî û aþtiyê lê dide.. ku tikes nikare encam û bertek û
dorhêla wan ya metirsîdar pêþbînî bike. Bidestxistina pêkvejiyaneke
daxwazkirî di navbera pêkhateyên netewî û olî yên civaka Sûrî de, heta
asekî mezin bi xebatek bêtir û hewldanên hemû hemwelatî û saziyên wê yên
cur bi cur heye - nemaze malbat, perwerde, ol û civaka sivîl - ji bo
binbirkirina hizr û raman û þûnwar û bermayên siyaset û kiryarên
zordestî, înkar, perawîzkirin, dûrxistin û bêparkirinê ...., yên ku di
qonaxên borî de hatine komkirin di mejî û zihniyeta wan de, û divê xebat
bibe li xema çespandina prensîb û nirxên mirovî ji bo xurtkirin û
bihêzkirina pêkvejiyanê, herwisa peydakirina jîngeheke baþ ji bo wê ku
mafên mirovan û azadiyên bingehîn misoger bike, ku pêwîstiya vê yekê bi
xwe bi garantiyên destûrî û yasayî heye ku wan biparêze û pêþve bibe, û
pêkanîna dad û wekheviyê di navbera hemû pêkhateyan de misoger bike,
bêyî cudahî û cudahiyek li ser bingeha netewî, yan olî yan jî mezhebî. Rojnama Agirî 402
|